Өвчин “үйлдвэрлэдэг” дотор өөх
Таны элэг өөхөлжээ, жингээ хасаарай гэсэн зөвлөгөөг маш олон хүн эмчээс сонссон байх. Гэсэн хэрнээ жингээ яаж хасах талаар тодорхой, яг таг зөвлөгөө өгдөггүй учраас ихэнх нь зөвхөн сонсоод л өнгөрдөг. Дотор өөхөө шатаахгүй, арилгахгүй бол алсдаа элэгний чинь ажиллагаа муудна, илүүдэл жингээ тээгээд яваад байвал хавдрын эрсдэлд ч хүргэж мэднэ гэсэн сэрэмжлүүлгийг ой тойнд нь ортол хэлж өгдөг эмч ховор байх шиг анзаарагддаг. Үүнээс болж хэчнээн хүн оройтсон хойно нь амаа барьж байгааг багцаалдах аргагүй. Элэгний хорт хавдрын өвчлөл өндөр байгаагийн бас нэг шалтгаан нь жингийн илүүдэл гэдгийг эмч нар үгүйсгэдэггүй. Ганц элэг ч биш бусад төрлийн хавдар ч удаан хугацаанд жингийн илүүдэлтэй явснаас буюу биед хорт бодис хуримтлагдсанаас үүддэг. Таргалалт хорт хавдраас гадна чимээгүй тахал гэгддэг чихрийн шижин, зүрх судасны эмгэг, харвалт, үений эмгэг, хоол боловсруулах эрхтний эмгэг, церроз, амьсгалын архаг бөглөрөл зэрэг өвчний шалтгаан болдог.
Дотор өөх гэж юу вэ?
Дотор өөх гэдгийг энгийнээр хэлбэл хэвлийн хэсгийн эрхтний эргэн тойрны өөхлөлт. Дотор өөх ихтэй байх эрсдэл нь бүсгүйчүүдийн хувьд эрс өндөр гэж эмч нар хэлдэг. Эмэгтэйчүүд нас ахих тусам, жин нь хэчнээн хэвийн байсан ч дотор өөх ихтэй байх нь элбэг гэдгийг судалгаагаар тогтоожээ. Дотор өөх буюу хэвлийн хэсгийн өөхлөлтийг багасгаснаар өмнө дурдсан өвчнүүдээс өөрийгөө сэргийлж чадна. Хэт туранхай хүнд бөөр чинь өөхгүй болжээ, жин нэм гэж зөвлөдөг нь бас учиртай. Дотор өөхийг гадны нөлөөнөөс дотор эрхтнийг хамгаалж хэвлийн гүнд байдаг өөхөн эд гэж тодорхойлох нь бий. Дотор өөх хүний биед их хэмжээгээр хуримтлагдвал тун аюултай гэж эмч нар сануулж байна. Дотор өөх арьсан доорх өөхийг бодвол их идэвхтэй. Өөхний хүчлүүд нь цусанд орж, элэгний тусламжтайгаар муу холестеринийг үүсгэдэг юм. Ер нь гэдсээрээ таргалах нь олдмол чихрийн шижин тусах эрсдэлийг хэд дахин нэмэгдүүлдэг гэдэг.
Тарган монголчууд
Насанд хүрэгчдийн талаас илүү хувь нь жингийн илүүдэлтэй гэсэн тооцоо бий. Сүүлийн арван жилд л ингэж огцом нэмэгдсэн гэж байгаа. Насанд хүрэгчдээс гадна хүүхдүүдийн дунд илүүдэл жин буюу таргалалт тогтмол арван хувиас илүү ажиглагдах боллоо гэж эмч нар сэрэмжлүүлж байна. Өөр нэг анхаармаар статистик бий. Намхан, тарган хүүхдүүд нийт хүүхдүүдийн 10-15 хувь нь гэсэн тоог судлаачид гаргачихаж. Намхан байх нь оюуны чадавхийг бууруулдаг, тарган байх нь халдварт бус өвчний суурь шалтгаан болдог гэнэ. Таргалалт ганц Монголын ч зовлон биш, дэлхий даяар жингийн илүүдэлтэй тэмцэж байна. Америкчууд гэхэд л эрэгтэй, эмэгтэй хүний таргалалтаараа нэг, хоёрдугаар байранд орох жишээний. Ямар сайндаа л Америкийн Ерөнхийлөгчийн эрүүл мэндийн зөвлөх нь таргалалт бол манай улсын хувьд терроризмоос аюултай гэж мэдэгдэхэв. Эрдэмтэд таргалалттай тэмцэхийн тулд тураах элдэв арга хэрэглээд хэрэггүй, ерөөсөө л хөдөлгөөн, зөв хооллолтоор жингийн илүүдлээ шийдэж болно гэж хүн төрөлхтөнд зөвлөж эхэлж. Хүчээр хоолоо хорих, өөх соруулах мэс ажилбар хийх нь тархинд стресс үүсгэдгийг тоо баримттайгаар тогтоочихож. Жин ихтэй хүмүүсийн хувьд дотор өөхний үзүүлэлт өндөр гэсэн үг.
Дотор өөхтэйгөө яаж мэдэх вэ?
Эход харуулаад мэдчихэж болно. Дотор эрхтнээ харуулахаар элэг өөхлөлттэй гэдгээс эхлээд өөхлөлт чинь хэр байгааг эмч нар хэлээд өгнө. Фитнесс клубуудэд ашигладаг танита аппаратаар дотор өөхөө мэдэх боломжтой. Танита аппаратын хувьд дотор өөхний үзүүлэлтийг гаргаад ирдэг. Дэлхийн улс орнуудад түгээмэл хэрэглэдэг энэ аппаратан дээр дотор өөхний үзүүлэлтийг 1-59 гэсэн тоогоор хэмждэг. 1-12 бол эрүүл, 13-59 бол дотор өөхлөлт их гэж үздэг. Ази хүний хувьд есөөс их бол дотор өөх их байна, өндөр эрсдэлтэй гэдэг. Тэгэхээр танита аппаратаар дотор өөхний үзүүлэлтээ хэмжчихэд гэмгүй. Ийм аппаратыг фитнесс клубуудээс гадна жин зардаг дэлгүүрүүдээр ч худалдаалдаг. Үнийн хувьд 90-120 мянган төгрөг байдаг юм билээ. Танита аппаратаар дотор өөхнөөсөө гадна биеийнхээ өөх, булчингийн жин, кальцийн хэмжээ, усны хувь, биологийн нас гээд бүх үзүүлэлтээ мэдчих бололцоотой. Та 30 настай байсан ч биологийн чинь нас 52-ыг зааж мэднэ. Бие чинь бохирдож, илүүдэл жин тээж, бодисын солилцоо чинь хөгшин хүнийх шиг удааширсан гэдгийг сануулж байгаа хэрэг. Хүний биеийн 70 хувь нь ус байдаг гэж анатомийн хичээл дээр заадаг. Зүй нь эмэгтэй хүний биеийн усны хувь 45-60, эрэгтэй хүнийх 50-65 байвал эрүүл гэж үздэг аж. Танита аппаратанд ороход таны биеийн усны хувь энэ хэмжээнээс хамаагүй бага гарвал уух юмаа нэмэгдүүлэхгүй бол горьгүй нь гэсэн дохио. Биед хуримтлагдсан хорт бодисыг гадагшлуулж, цэвэрлэх үүрэгтэй зүйлсийн нэг нь ус. Тэгэхээр усны хувь багасна гэдэг таны бие хортой бодисоо гадагшлуулж чадахаа байж эхэлсэн гэсэн үг. Усаа нөхөхийн тулд цагт 250 грамм усыг бага багаар шимж уувал усаа нөхнө, тэр хэрээр бие чинь хортой бодисоо хэвийн гадагшлуулж эхэлнэ гэж эмч нар зөвлөдөг. Ер нь хүний биеийн ус, кальци багасч, бодисын солилцооны нас нь паспортын наснаас нь илүү гарч, танита аппаратан дээр биеийнх нь бүх л үзүүлэлт муу гараад эхэлбэл дотор өөхөө хайлуулж илүүдэл жингээ хас гэсний хамгийн том дохио.
Дотор өөхний “мангас”-ууд
Хортой өөхнөөсөө салах хамгийн үр дүнтэй арга бол хөдөлгөөн, эрүүл хооллолт гэж өмнө хэлсэн. Юуны өмнө гурван цагийн зайтай, бага хэмжээгээр хооллох хэрэгтэй гэж эмч нар зөвлөдөг. Ингэж зөвлөдөг нь цаанаа учиртай. Гурван цаг бол хоол шингэхэд хангалттай хугацаа. Тэр үед нь хооллохгүй бол хүний бие өөхөө хуримтлуулж эхэлдэг аж. Тэгэхээр хоолоо сойно гэдэг тийм ч сайн арга биш гэсэн үг. Хүн өдөрт дор хаяж 2-3 литр шингэн уух ёстой гэж үздэг. Гэхдээ кофе, жүүсээ шингэний хэмжээнд тооцож болохгүй. Аль болох цэвэр ус ууж, шингэнээ нөхөхийг хичээгээрэй. Өөхний “мангас”-уудын нэг нь ногоон цай. Ногоон цай нь зөвхөн арьсан доорх өнгөн өөхийг хайлуулаад зогсохгүй хамгийн аюултай гэгддэг дотор өөхийг ч бас хөөдөг. Ногоон цайны найрлаганд байгаа бодисууд бодисын солилцоог сайжруулдаг учраас өөхнөөсөө хялбар салах энгийн арга болно. Байгалийн кофеины өндөр агууламжтай учраас биеийн бодисын солилцоог 15-20 хувиар өсгөдөг гэсэн судалгаа бий. Өдөрт гурван аяга ногоон цай уугаад хэвшсэн хэн ч жингийн асуудлаа шийдэж чадна. Хэвлийн өөхийг хайлуулдаг хүнсэнд гадил, иогурт, өргөст хэмх, папайя жимс багтдаг. Папайя жимсэнд папаин гэдэг цагаан бодис ихээр агуулагддагийг судалгаагаар тогтоожээ. Энэ бодис гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнийг тогтворжуулдаг аж.
Уураг, уураг бас дахин уураг
Булчинлаг биетэй бол өөх шатаах асуудал биш. Идээд байгаа хэрнээ таргалдаггүйн нууц ердөө энэ. Өөх шатаагч булчин уургаас тогтдог. Уг нь хүний биеийн далан хувь нь булчин байх ёстой. Гэтэл сүүлийн үед өөхний хувь нь ихэсч, булчингийн хувь нь буурсан хүмүүс олшроод байгаа. Тэгэхээр өөхөө шатаахын тулд булчингаа бүтээх учиртай. Дахин хэлэхэд булчингийн хоол нь уураг. Өөхийг биеэс үлдэн хөөх бас нэг “мангас” нь уураг гэсэн үг. Хүн өдөрт нэг кг жин тутамдаа 2.2 грамм уураг хэрэглэх ёстой гэсэн тооцоо бий. Мах, өндөг, тараг, сүү, тахианы цээж мах гэж ирээд жагсаавал уураглаг хүнс олон байгаа. Бас шар буурцганд уураг өндөр хувьтай агуулагддаг. Нэг зүйлийг сануулахад уураг амьтны болон ургамлын гэж хоёр янз байдаг. Амьтны уургийг төгс, ургамлынхыг төгс бус уураг гэж нэрлэх нь бий. Амьтны гаралтай уургийг мэдээж мах, өндөг, сүү гэх мэтээс, ургамлынхыг шар буурцаг, самар зэргээс авна гэсэн үг. Өдөрт хэрэглэж буй нийт уургийн далан хувийг ургамлаас, 30 хувийг амьтнаас авах хэрэгтэй гэж эмч нар зөвлөж байна.
Эслэгтэй найзал
Дотор өөхийг хайлуулахад гол үүрэг гүйцэтгэдэг зүйл бол яах аргагүй эслэг. Өтгөн нь хатаад гардаггүй хүмүүс жингийн илүүдэл ихтэй байдаг. Ийм зовиуртай хүмүүс эслэгийн хэмжээгээ нэмээд үзээрэй, үр дүн нь тэр дороо гарна гэдэгт эргэлзэх хэрэггүй. Эслэг уусдаг болон уусдаггүй гэсэн хоёр янз байдаг. Уусдаг эслэг нь цусны холестерилийг бууруулдаг. Өөрөөр хэлбэл цусыг цэвэрлэдэг онцгой зүйл. Уусдаг эслэг нь вандуй, шар буурцаг, хөх тариа, овъёос, арвай, чавга, гадил, алим, чавганы дотор зөөлөн хэсэг, брокколи, лууван, амтат төмс, сонгино, таван салааны үрийн хальсанд агуулагддаг. Уусдаггүй эслэг нь гэдэс цэвэрлэх үүрэгтэй. Үр тарианы бүтээгдэхүүнүүд, буудай, эрдэнэ шишийн хивэг, самар, үр, төмсний хальс, маалингын үр, хулуу, гадил зэргийн найрлагад ордог. Хамгийн энгийн уусдаггүй эслэг бол лууван. Өдөрт 5-7 ширхэг лууванг түүхийгээр нь идвэл уусдаггүй эслэгээ авчихаж байна гэсэн үг. Зарим ургамал уусдаг, уусдаггүй эслэгүүдийг хамтад нь агуулдаг. Чавганы хальс нь уусдаггүй эслэгийг агуулдаг бол доторх зөөлөн жимс нь уусдаг эслэг. Эслэг хамгийн бага хүнс гэвэл дээд гурилан бүтээгдэхүүн, хөндий гоймон. Ийм хүнс ихээр хэрэглэвэл өтгөн гарч бие цэвэрлэгдэхгүй, дотор өөхнөөсөө сална гэж санахын ч хэрэггүй болно гэсэн үг. Эслэгийг тогтмол хэрэглэж заншвал дотор өөхнөөсөө салах шиг амархан зүйл үгүй.
Дотор өөхнөөсөө салахын тулд хүнсээ ингэж засахаас гадна дасгал хөдөлгөөн хийхийг эмч нар зөвлөж байна. Фитнесст явж амжихгүй бол өдөрт 10 мянган алхам хийгээрэй.
